Entexno.....................

Το έντεχνο τραγούδι Εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1950 - αρχές δεκαετίας του 1960 με πρωτεργάτες τους: Μάνο Χατζιδάκι (Ο Κύκλος με την κιμωλία, Παραμύθι χωρίς Όνομα)

Μίκη Θεοδωράκη (Επιτάφιος).

Ο Μίκης Θεοδωράκης ορίζει το έντεχνο λαϊκό τραγούδι ως[3]: «ένα σύγχρονο σύνθετο μουσικό έργο τέχνης που θα μπορεί να αφομοιωθεί δημιουργικά από τις μάζες». Αφετηρία της προσπάθειας αυτής είναι ο «Επιτάφιος» (1958, σε ποίηση Ρίτσου), για τον οποίο ο Θεοδωράκης αναφέρει: «δεν είναι τίποτε άλλο παρά το πάντρεμα ανάμεσα στη σύγχρονη ελληνική μουσική και στη σύγχρονη ελληνική ποίηση».

Ως αποτέλεσμα δημιουργείται μια παράδοση μελοποιημένης ποίησης που ονομάζεται «έντεχνο τραγουδι». Διαφέρει από το λαϊκό κυρίως στο στίχο, αλλά και στη μουσική (ενορχήστρωση, ύφος). Ο χαρακτήρας του είναι περισσότερο δυτικός όσον αφορά στα συνθετικά μέσα, δεν έχει όμως καμία σχέση με τη φόρμα του δυτικοευρωπαϊκού ρομαντικού και μεταρομαντικού έντεχνου τραγουδιού Ληντ (Lied). Το ελληνικό έντεχνο τραγούδι αποκτά γρήγορα μεγάλη απήχηση στις πλατιές μάζες, φαινόμενο πραγματικά σπάνιο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Σε αυτό συνέβαλε και ο ενεργός πολιτικός ρόλος του συγκεκριμένου είδους κατά τη περίοδο της δικτατορίας.

Μερικά χαρακτηριστικά της παράδοσης αυτής του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού είναι:
Οι κύκλοι τραγουδιών: δίσκοι με ενότητες τραγουδιών που ακολουθούν μια ενιαία κεντρική ιδέα. Πρόκειται για μελοποιημένη ποίηση σύγχρονων – κυρίως Ελλήνων – ποιητών ή στιχουργών.

Καθιέρωση του λαϊκού τραγουδιστή και του λαϊκού μουσικού οργάνου (μπουζούκι) ως αυθεντικών εκφραστών του γνήσιου ποιητικού πάθους.
Νέα μορφή επικοινωνίας με το κοινό με την καθιέρωση της λαϊκής συναυλίας σε ανοικτούς ή ειδικά διαμορφωμένους χώρους, με μαζική συμμετοχή.
Ενδεικτικοί κύκλοι τραγουδιών που θεωρούνται σήμερα κλασικοί του έντεχνου τραγουδιού είναι:

Μίκης Θεοδωράκης: Άξιον Εστί («λαϊκό ορατόριο», Ελύτης).
Μάνος Χατζιδάκις: Μεγάλος Ερωτικός (διάφορα ποιήματα με κοινό θέμα: Σαπφώ, Ευριπίδης, Σολωμός, Καβάφης, Ελύτης, Γκάτσος κ.ά.).
Γιάννης Μαρκόπουλος: Ιθαγένεια, Χρονικό (Μύρης).
Θάνος Μικρούτσικος: Ο Σταυρός του Νότου (Καββαδίας).
Σταύρoς Ξαρχάκoς: Κατά Μάρκον (Γκάτσος):

Άλλοι σημαντικοί συνθέτες που υιοθέτησαν το τραγουδιστικό κλίμα του έντεχνου ήταν οι: Μάνος Λοΐζος, Δήμος Μούτσης, Χρήστος Λεοντής, Δημήτρης Λάγιος, Νίκος Μαμαγκάκης και από πλευράς στιχουργών οι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μάνος Ελευθερίου, Τάσος Λειβαδίτης κ.ά.
Στην παράδοση του έντεχνου τραγουδιού προστέθηκαν αργότερα, μέσω της διάδοσης των μπουάτ, οι "τραγουδοποιοί", που γράφουν τη μουσική, το στίχο και τραγουδούν οι ίδιοι τα τραγούδια τους . Πρωτεργάτης θεωρείται ο Διονύσης Σαββόπουλος, ενώ ανάμεσα στους σημερινούς εκπροσώπους του είδους είναι ο Σωκράτης Μάλαμας,o Αλκίνοος Ιωαννίδης και ο Ορφέας Περίδης. Από τη δεκαετία του '70 και μετά, εμφανίζεται και το ελληνικό ροκ που πατάει κυρίως σε δυτικές μουσικές φόρμες αλλά χρησιμοποιεί ελληνικό στίχο. Σημαντικοί εκφραστές του είδους θεωρούνται ο Παύλος Σιδηρόπουλος και ο Δημήτρης Πουλικάκος. Στις επόμενες δεκαετίες ακολουθούν τα γκρουπ Τρύπες, Ξύλινα Σπαθιά και Κόρε. Ύδρο.

KELLY ΑΠΟ ιντερνετ.

Για να καθορίσουμε τι ονομάζουμε έντεχνο παραμύθι, πρέπει να επιχειρήσουμε μερικά κριτήρια.

Α. Κριτήριο στενό - της μορφής. Σύμφωνα με αυτό, έντεχνο παραμύθι είναι όποιο κείμενο έχει την δομή, το ύφος και το περιεχόμενο του λαϊκού παραμυθιού - με την μόνη διαφορά πως έχει γραφτεί από επώνυμο συγγραφέα. Μιλάμε για μίμηση του αυθεντικού είδους.

Β. Κριτήριο ευρύ - της λειτουργίας. Σύμφωνα με αυτό, παραμύθι είναι όποιο κείμενο παίζει σήμερα τον ρόλο (ψυχαγωγικό, λυτρωτικό, κοινωνικό), που έπαιζε στην εποχή του το λαϊκό παραμύθι. Με αυτό το κριτήριο παραμύθια είναι σήμερα όλα τα αφηγήματα που φιλοξενούν το θαύμα και πολεμούν τον θάνατο. Εδώ μιλάμε για υποκατάστατο του αυθεντικού είδους. Από τις δέκα περιπτώσεις που θα παρουσιάσω παρακάτω, μόνον η πρώτες τρεις θα ήταν παραμύθια με την στενή έννοια - όλες οι άλλες αντιστοιχούν στην δεύτερη - την υποκατάσταση της λειτουργίας.

1. Μίμηση του λαϊκού παραμυθιού (Γερμανοί ρoμαντικοί, Tieck, Novalis, E.T.A. Hoffmann, και Hans Andersen. Σε πιο μοντέρνα μορφή Gianni Rodari, Roald Dahl).

2. Ποιητικό (λαϊκοφανές) παραμύθι (Οscar Wilde, Lafcadio Hearn, St. Exupery). Εδώ μπορεί να προστεθεί και το εξωτικό παραμύθι (Kipling και πάλι Hearn).

3. Yπερρεαλιστικό (ενίοτε και σατιρικό) παραμύθι (Lewis Carrol).

4. Φιλοσοφικό - αλληγορικό παραμύθι (Voltaire). Tο είδος αυτό ρέπει και προς το διδακτικό (Πηνελόπη Δέλτα) ή το πολιτικό (George Orwell).

5. Βιομηχανοποιημένο παραμύθι για μαζική κατανάλωση - σε μεγάλο ποσοστό κακής ποιότητας, συνήθως διδακτικό, ηθικοπλαστικό, ψευτοοικολογικό.

6. Φανταστικό διήγημα - όπου το φαντασιακό μπαίνει μέσα στην καθημερινότητα. (Poe, Kafka, Βorges, Calvino, Marques).

7. Φανταστικοί κόσμοι - όπου οικοδομείται μια άλλη καθημερινότητα (J.R. Tolkien, Mervyn Peake - και, σε λιγότερο απαιτητική μορφή - Michael Ende)

8. Eπιστημονική Φαντασία (Mary Shelley, Jules Verne, H.G. Wells, Asimov, Heinlein, Clarke, Herbert, Le Guin αλλά και τα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά ανάλογα, π.χ. Star Trek).

9. Ηρωϊκή περιπέτεια με παντοδύναμους ημίθεους (Superman, Batman, Zorro, Ταρζάν - αλλά και Terminator, Rambo κλπ).

10. `Μυθικό' παραμύθι με τους σύγχρονους μυθικούς-συμβολικούς ήρωες (από τον Ροβινσώνα Κρούσο μέχρι τον Μόντε Kρίστο - ίσως όμως και τον Φάουστ και τον Δον Ζουάν). Από τα είδη αυτά, το 6. (φανταστικό διήγημα) και το 10 (μυθικό αφήγημα) συνήθως δεν τελειώνουν με το: "έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα". Όσα όμως είναι αισιόδοξα, μαζί με τις υπόλοιπες οκτώ κατηγορίες, μπορoύν να θεωρηθούν προεκτάσεις ή υποκατάστατα του κλασικού μαγικού παραμυθιού.

Φυσικά δεν υπάρχουν στεγανά ανάμεσα στα είδη. Ένα παραμύθι μπορεί να είναι μαζί ποιητικό και φιλοσοφικό (Μικρός Πρίγκηπας). Το μόνο από τα κλασικά είδη λαϊκού παραμυθιού που δεν βρήκε συνέχεια, είναι το ερωτικό (Χαλιμά). Ένα σημείο που θα έπρεπε να προβληματίσει τους ψυχοψάχτες. Πόσο σχετίζεται με την εξορία του παραμυθιού στον παιδικό χώρο;

Το παραμύθι σε παρακμή; Ήδη από αυτά που απαρίθμησα η απάντηση είναι όχι. Σκεφθείτε ακόμα πόσες μορφές παίρνει σήμερα το έντεχνο παραμύθι:

1. Προφορικός Λόγος, ζωντανός. Υπάρχει σημαντική αναβίωση. Οι παραμυθάδες είναι εκατοντάδες στην Ευρώπη και αυξάνονται ταχύτατα.

2. Προφορικός λόγος `κονσέρβα' (δίσκοι, κασέτες, ραδιοφωνική μετάδοση).

3. Γραπτός λόγος (βιβλίο, συνήθως εικονογραφημένο).

4. Kόμικς (ή `εικονογραφοαφηγήματα' κατά τον ειδικό )

5. Δραματοποιημένη οπτικοακουστική μορφή. Ζωντανή (θέατρο) ή `κονσέρβα' (video, DVD, τηλεόραση, κινηματογράφος - με ηθοποιούς, ή κινούμενα σχέδια ή και τα δύο μαζί).

Υπάρχει κανείς που να αμφισβητεί ότι το παραμύθι ζει και βασιλεύει ακόμα και στην (δήθεν) αντιποιητική εποχή των υπολογιστών; Αφού και αυτούς τους έχει κατακτήσει. Τι άλλο είναι τα περισσότερα video games από παραμυθοπαίχνιδα!

Ζει, λοιπόν, αυτό καλά - κι εμείς (μαζί του) καλύτερα. Τέλος του παραμυθιού, καληνύχτα σας.

KELLY